Componist des Vaderlands

Martin Fondse is vanaf januari 2022 twee jaar lang Componist des Vaderlands. Hij is de vierde componist die dit vaderlandse ambt bekleedt na Willem Jeths (2014–2016), Mayke Nas (2016-2018) en Calliope Tsoupaki (2018-2021). De Componist des Vaderlands is een initiatief van BUMA Cultuur dat het muziekleven een boegbeeld heeft gegeven voor de Nederlandse muziek van nu. De Componist des Vaderlands wordt benoemd door een onafhankelijke jury.

De Componist des Vaderlands is een spraakmakende toondichter. Als bevlogen ambassadeur komt de componist op voor het belang van alle betrokkenen in het muziekleven en gaat in gesprek met collega-componisten, musici, theaterdirecteuren, concertbezoekers, platenmaatschappijen, muziekdocenten, politici en programmamakers bij radio en tv.

Door het hele land treedt de Componist des Vaderlands op: voor inleidingen en interviews, en om samen te werken met zalen, ensembles, orkesten en festivals. Houd onze agenda in de gaten voor actuele optredens.

Calliope Tsoupaki, Componist des Vaderlands van 2018 t/m 2021
Calliope Tsoupaki is vanaf 2018 Componist des Vaderlands. Zij is het boegbeeld van de nieuwe Nederlandse
Calliope Tsoupaki was van 2018 t/m 2021 Componist des Vaderlands, een jaar langer dan de standaard periode van twee jaar doordat corona om aanpassing vroeg. Deze drie jaar lang was zij het boegbeeld van de nieuwe Nederlandse muziek. Zij zag het als haar belangrijkste taak om het ambacht van componist beter zichtbaar te maken voor een breed publiek. ‘’We werken niet in onszelf gekeerd in een achterkamertje. We zijn mensen van vlees en bloed. We hebben een ambacht dat al eeuwen bestaat en zal blíjven bestaan.”
Ze trad op als ambassadeur en ging in gesprek met collega-componisten, musici, programmeurs, concertbezoekers, politici en programmamakers bij radio en tv.

In de drie jaren dat Calliope Tsoupaki Componist des Vaderlands was, heeft zij vele maatschappelijke onderwerpen direct omgezet in muziek. In haar ogen kan muziek de actualiteit in een ander licht zetten. “Muziek zegt iets over de mens wat op een andere manier niet gezegd kan worden. Het opent een poort naar een wereld waarvan je niet wist dat hij bestond. Dat ga ik als Componist des Vaderlands uitdragen, even dienstbaar als een bouwvakker of vuilnisman.”

Zo schreef Calliope Tsoupaki voor de Dag van de Mensenrechten op 10 december 2018 de panfluitsolo Song for Life and Death en bracht zij in het Rembrandt-jaar 2019 een muzikaal eerbetoon aan de schilder met Stilleven voor theorbe solo. Een in het oog springende compositie was de Pour notre Dame voor orgel solo. Nadat een deel van de Notre-Dame in Parijs op 15 april 2019 in vlammen was opgegaan, componeerde zij haar hommage aan de kathedraal. Vijf dagen na de brand speelde Jan Hage al de première in de Dom in Utrecht. Meerdere organisten na hem speelden het stuk in orgelconcerten door het hele land.

Toen de corona-crisis ons land teisterde, stak Calliope Tsoupaki ons een hart onder de riem met haar pianostuk Inner life in maart 2020. “Zoals een lotusbloem bloeit in troebel water, wens ik dat ons innerlijke leven zal blijven bloeien in deze moeilijke en onzekere tijd.” Daarnaast componeerde zij in coronatijd ook het pianostuk Meeting Point. Om haar boodschap extra zeggingskracht te geven heeft zij van haar nieuwe werk een videoclip gemaakt (bekijk het op YouTube).

Mayke Nas, Componist des Vaderlands van 2016 t/m 2018
Mayke Nas was van 2016 t/m 2018 Componist des Vaderlands. Bij haar installatie zei Mayke Nas: “Componeren betekent enerzijds zwoegen, experimenteren, fouten maken en opnieuw beginnen. Aan de andere kant is het plezier maken. Muziek is spel. Met klanken, noten, instrumenten, publiek en akoestiek. Ik kan wild opspringen als ik hoor hoe een componist weer nieuwe geluiden in nieuwe vormen heeft weten te gieten. Elk stuk dat ik schrijf ga ik aan als een nieuw avontuur en zo benader ik ook mijn invulling van Componist des Vaderlands.”

Haar mateloze nieuwsgierigheid brengt ze ook voor haar collega’s op. Twee jaar lang was ze gedreven om te tonen hoe rijk de nieuwe muziek in Nederland is. Op de website van Componist des Vaderlands signaleerde ze waar en wanneer in het land nieuwe Nederlandse noten klonken. Ze opende festivals en verscheen op radio en televisie. En ze ging uitgebreid in gesprek met componisten, musici, concertbezoekers, subsidie- verstrekkers en programmeurs.

Haar ambassadeursrol was nodig. Ondanks de vele concerten met nieuwe muziek, komen componisten en musici vaak moeilijk rond. In samenwerking met Nieuw Geneco overhandigde ze de Tweede Kamer in 2017 een rapport over de inkomenspositie van componisten. Ze schonk bij die gelegenheid het parlement bovendien een alternatief voor de stemmingsbel. Het is een even kort als betoverend stuk voor twee glockenspielen, kleine vibrafoons, en één gendèr: een metallofoon uit de Javaanse gamelan. Drie spelers van Slagwerk Den Haag namen het op.

Klaas Dijkhoff, de fractievoorzitter van de VVD, schoof het cadeau als “hoogpolig” terzijde en loofde een kratje bier als beloning uit voor een betere bel. Het kwam in het nieuws. #kratjebier werd trending op social media. De lopende discussie over de waarde van kunst en de beloning van kunstenaars kreeg extra aandacht. En die discussie heeft iets opgeleverd. Een betere honorering van kunstenaars is nu een speerpunt in het cultuurbeleid.

Willem Jeths, Componist des Vaderlands van 2014 t/m 2016
Op 28 november 2014 werd Willem Jeths aangesteld als Componist des Vaderlands tijdens de Buma Classical Convention in TivoliVredenburg. In de twee jaren die daarop volgden liet hij geen kans onbenut liet om zich op te werpen als ambassadeur van nieuwe Nederlandse muziek. Hij nam zijn studenten van het Conservatorium Amsterdam mee naar Oerol om daar de jongste componistengeneratie onder de aandacht te brengen. Hoogtepunten uit ons 20e- en 21e-eeuwse muzikale erfgoed liet hij horen in De schatkamer van Willem Jeths (maandelijks te beluisteren bij NTR Podium). Zijn leermeesters Tristan Keuris en Hans Kox kwamen in zijn radiorubriek voorbij, maar ook Daniël Ruyneman, Elisabeth Kuyper, Rob Zuidam, Jacob ter Veldhuis en vele anderen.

Ook voor het Nederlandse muziekonderwijs brak Jeths een lans. Voor het tienjarig jubileum van het Amsterdamse Leerorkest componeerde hij een Fagotconcert en onder de vlag van de Buma Academy gaf hij compositieles aan middelbare schoolklassen. Tussen de bedrijven door schoof hij aan in het programma Podium Witteman, waar hij met korte composities inspeelde op de actualiteit. In het driedelige koorminiatuur Ter troost – op teksten van de Irakees-Nederlandse dichter Rodaan al Galidi – stond hij stil bij de vluchtelingencrisis. Een dag voor de meest deprimerende dag van het jaar (Blue Monday) stak de componist muziekminnend Nederland een hart onder de riem met de Habanera voor een blauwe maandag. Voor de 75e herdenking van het bombardement op Rotterdam schreef Willem Jeths het twaalf minuten durende orkestwerk Conductus.