Za 13 april – Domkerk, Utrecht: Tsoupaki’s ‘lukas passie’ in de dom van utrecht
ΠΑΘΗ ΚΑΤΑ ΛΟΥΚΑΝ – ofwel de Lukas Passie is een van Calliope Tsoupaki’s indrukwekkendste werken, een diep doorvoelde compositie die zij baseerde op fragmenten uit de Byzantijnse versie van het Evangelie van Lukas en op hymnes van de vijfde-eeuwse componist Romanus de Melodist. Zij schreef het stuk voor het Holland Festival van 2008 en voor het Nieuw Ensemble dat versterking kreeg van drie meesters op de oosterse ney, qanun en kemençe. Een mooie kans om het stuk te herbeleven in de Dom van Utrecht.
Bas van Putten interviewde haar in 2008 voor de Groene Amsterdammer.“‘Kijk dit icoon’, zegt Calliope Tsoupaki (1963) in de keuken van haar Amsterdamse huis. Gekregen van de man die ze haar geestelijke vader noemt, een Griekse priester. Dit is de Jezus zoals Tsoupaki zich hem voorstelt. ‘Ik heb er vaak en lang naar gekeken. Kijk naar de ogen. Je ziet twee blikken. Het rechteroog kijkt streng en enigmatisch, het andere is liefdevol en omhelzend. Het icoon staat voor twee gevoelens: vreugde en droefenis. Het Grieks kent daar een woord voor: charmolypi. Het ene oog, wordt wel gezegd, is het oog van de Jezus die zal terugkeren om rechtvaardigheid te brengen, het andere is het oog van de man die ons komt redden.’
Dat is de Christusfiguur aan wie de Grieks-Nederlandse componiste Calliope Tsoupaki, die in 1988 naar Nederland kwam voor een compositiestudie bij Louis Andriessen, haar oratorium Lucas Passie heeft gewijd. De semi-geënsceneerde wereldpremière in het Holland Festival, in een zogenaamde ‘mise-en-espace’ van festivalintendant Pierre Audi, wordt niet de zoveelste dramatisch gestileerde opmars naar het kruis, niet de zoveelste manifestatie van een passietraditie die Tsoupaki ten behoeve van haar werk bestudeerde, van Bach via Pärt tot de passies die Osvaldo Golijov, Wolfgang Rihm, Tan Dun en Sofia Goebaidoelina rond 2000 componeerden ter gelegenheid van Bachs 250ste sterfjaar. Naar vorm en inhoud is dit something completely different.
Deze Lucas Passie is een hartsbekentenis: een avondvullend religieus werk van een diepgelovige componiste die een lange weg heeft moeten afleggen om de muziek te willen en te kunnen schrijven. Het werk gaat over haar hoogstpersoonlijke geloof in een man wiens zijn en lot haar al als kind tot tranen toe bewogen, en aan wiens terugkeer ter bevrijding van de mensheid ze niet twijfelt. Die Christus is de man van het icoon, dat haar zelfs in formele zin de weg wees: ‘Het eerste deel is het strenge oog, het tweede het liefdevolle. Het stuk is een icoon, geen schilderij. Voor het schilderen van een icoon gelden strenge regels. Je beeldt iets goddelijks af, iets mysterieus. Het moet de kracht weergeven van wat het uitbeeldt. Dat kan niet met pathetiek. Ik heb niets zomaar opgeschreven. Compositorisch houd ik alles onder controle. En ik maak geen vuist in mijn passie.’
Wanneer: za 13 april 2019, 15:30 uur
Waar: Domkerk in Utrecht
Uitvoerenden:
Domcantorij, solisten en orkest o.l.v. Domcantor Remco de Graas